Yapı Malzemeleri II: Agrega

Mayıs 31, 2020Mayıs 31, 2020 admin 0 yorum agrega, çimento, inşaat, puzolan, yapı, yapı malzemeleri

Bir inşaatta kullanılan yapı malzemelerinden biri de agregadır. Agrega, farklı boyutlarda ufalanmış veya küçültülmüş kaya parçalarıdır. Boyutlarına, şekillerine ve kimyasal özelliklerine göre ayrılan agrega, kullanılacağı yere göre uygun agrega seçilmelidir. Bu sebeple, malzeme seçilirken çimento gibi ana malzemelerin standartlara uygun olarak üretilip kullanılması kadar puzolan, agrega gibi malzemelerin de aynı şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu malzemenin önemi 1999 yılında bir Kırmataş Sempozyumu’nda dile getirilse de özellikle nüfusun yoğun olduğu yerlerde tam olarak oturmayan bilinçten dolayı yapılan binalarda kullanılan agregalar standartlara uymamaktadır. Bu durum da ilerleyen süreçte büyük riskler taşımakta ve en ufak sarsıntıda binaya ciddi hasarlar vermektedir.

Boyutlarına göre agregaları incelediğimizde; büyüklüğü 1-6 milimetre arasındakiler kum, 6-63 milimetre arasındakiler ise çakıl veya kırma taş olarak adlandırılır. İsmini çimento veya beton kadar fazla duymasak ve bilmesek de agregalar çimentoyla birleşir ve betonun kütlece %75-%80’ine kadar oluşturabilir. Her agreganın aynı olmamasının ve her yerde kullanılamamasının çokça sebebi bulunmakta. İçerisinde gereksiz (deniz kabuğu, tahta parçası) gibi parçaların bulunmaması gerekir. Bu durum, agreganın kullanılacağı betonun dayanımını etkileyecektir. Çimentoyla beraber kullanılacak olması, agreganın kimyasal özelliklerinin incelenmesini gerektiriyor. Eğer içerisinde çimentoyla reaksiyona girecek maddeler varsa kullanılamazlar. Çimentoyla girilen reaksiyonların çoğunluğu zararlı ve riskli olduklarından bu konuda da hassasiyet önem arz eder. Taneciklerinin içinde boşluk olmaması gerekir. Bu boşluğun yeri dolmayacağından basınç dayanımına olumsuz etkisi olur.

Granülometre

Granülometre elek yardımıyla agregaların boyutları birbirinden ayrılabilir. Karışık halde bulunan agregalar, farklı açıklıklara sahip eleklerden geçer ve ayrılırlar. Bu yolla agregayı iri, ince agrega ve mineral filler olarak sınıflayabiliriz. Yapılan bu işlem, granülometri deneyi olarak geçer ve boyutla alakalıdır. Bunun dışında aşınmaya karşı, cilalanmaya karşı, hava etkilerine karşı direnç gösterebilmeleri için de agregalara deneyler yapılmaktadır.

Agregaların bir diğer sınıflandırma türü ise yapaylığıdır. Agregalar, doğal ve yapay olmak üzere iki grupta incelenir. Doğal olanlar kaynaklardan doğrudan alınır ve kullanılır. Fiziki veya kimyasal herhangi bir işlemden geçmezler. Yapay agregalar ise mineral kaynaklı olmalarına rağmen çeşitli işlemlerden geçerler. Bu işlemler genelde ısıl işlemlerdir. Agregalar, bu özelliklerin dışında farklı deneylere ve standartlara tabiidir. Nisan 2003’te yürürlüğe koyulan standartlar aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu standartlar, Agrega Üreticileri Birliği, Hazır Beton Birliği gibi kuruluşlar tarafından belirlenmektedir.