Retarder Nedir? Nasıl Çalışır?

Günlük hayatta karşılaştığımız ağır vasıtaları binek araçlardan ayıran bir çok özellik var. Bunlardan bir tanesi de retarder. Peki retarder ne işe yarar?

Otobüs yolculuğu yaptığımız zaman yolculuk boyunca araçtan bir ses gelir. Özellikle yokuş aşağı giderken bir cismin tiz bir sesle aşağı düşüyormuşçasına çıkardığı sese benzeyen bu ses retarderin çıkardığı sestir. Bazen düşük bir seviyede, bazen yüksek bir seviyede duyulabilir. Bu ses aslında otobüs gibi büyük araçlarda kullanılan bir yavaşlama sistemidir. Halk arasında “motor freni” olarak billinse de anlamı “hız kesici” dir. İlk olarak Amerika’da trenleri durdurabilmek için Voith firması tarafından kullanılmış, daha sonra üreticiler arasına Otto Kassbohrer de katılmıştır. Peki retarder sistemine neden ihtiyaç duyuluyor? Aslında cevap yine aracın büyüklüğüyle alakalı.

1-1 tonluk bir binek araç düşünelim. Bu aracı 100km/h lik hızla giderken durdurmak için frene basmanız yeterli. Bu sayede araç duracaktır ve fren sistemine pek zarar vermeden yoluna devam edebilecektir. Fakat aynı durumu 30 tonluk bir ağır vasıta ile düşünelim. 100 km/h lik hızla giden bu aracı durdurmak için sadece fren kullanmanız, ve bunu yol boyunca tekrar tekrar yapacak olmanız, haliyle fren sisteminde aşınmalar ve zararlar meydana getirecektir. Bir süre sonra da araçta tutmayan, aşınmış frenli ve maddi boyutta ciddi hasarları olan bir araçla yolculuk etmenize yol açacaktır. Yani freni tutmayan bir otobüste son sürat ilerlediğinizi düşünün.

2- Retarder kullanılan araçlar haliyle daha ağır olduğu için frenleri de buna uygun sertlikte üretilir. Yani siz arabanın frenine bastığınız gibi bir ağır vasıtanın frenine basarsanız, aradaki etki farkını daha rahat görebilirsiniz. Büyük araçta savrulma oranınız daha yüksek olur ve eylemsizlik momentinde doğan öne doğru yatış hareketi daha da büyür. İşte bu problemin önüne geçebilmek için aracı daha az zararla yavaşlatabilecek bir sisteme ihtiyaç duyuluyor. İşte bu sistem de yine retarder oluyor.

3-Ağır vasıta araçların freni, binek araçların aksine havayla çalışır. Yani frenin tutması için haznede hava biriktirmiş olması gerekir. Bu havayı da frene basıldığı anda dışarı salar. Bir yol boyunca sürekli frene basma ihtiyacının olduğunu düşünürsek, sürekli basılan frenin havası azalacak, bir süre sonra da bitecektir. Bu durumda yolda sık sık durarak aracın hava doldurmasını beklemek gerekir. Burada da havanın kullanılmasını engelleyecek bir sisteme ihtiyaç duyulur. Devreye yine retarder girer, çünkü retarderin çalışma mantığında içerde bulunan “yağ” vardır. Yani tükenmez.

Retarderin Çalışma Prensibi Nedir?

Retarder kullanılan araçların direksiyonunun sağ tarafında, fren sistemini aktifleştirebilmek için bir kol bulunur. Sürücü, bu kolu aşağıya doğru kademe kademe indirerek istediği seviyede retarderi çalıştırabilir.

Retarderin aracın alt aksamında şafta bağlı olduğu yere rotor denir. Retarderin gövde kısmında ise stator denen bir kısım vardır. Yavaşlama olayı bu iki sistemin ortak çalışmasıyla meydana gelir. Normal bir araç hareketinde şanzımana bağlı olarak rotor döner. Fakat retarder sistemi devreye girdiğinde rotor ve stator arasına yağ pompalanır. Rotorun hareketiyle yağ statora ve etrafındakilere çarparak yavaşlar, ve tekerleğe iletilen dönüş hareketini azaltır. Bu sayede araç fren sistemini kullanmaya gerek kalmadan yavaşlar.

Kaynak: voith.com