Yalın Üretim Sistemi

Tüketiciler ürün alırken nelere önem verir? Alıcılar için değerli olan özellikler nelerdir? Bir müşteri neye para ödemek ister? Bu soruların hepsi üreticilerin üretim sürecinde veya hizmet esnasında sürekli aklında bulunması ve cevaplarına göre üretim veya hizmetlerini şekillendirmesi gereken sorulardır. Rekabet ortamında üreticiler her geçen gün daha fazla istekle karşılaşmaktadır. Üreticiler 20’nci yüzyıl piyasasında geçerli olan “ürettiğimi satarım, maliyet artışını müşteriye yansıtırım, alıcı beni beklemek zorunda” anlayışı artık geçerli değildir. 21’nci yüzyıldaki anlayış “iyi kalite, düşük fiyat, kısa sürede teslim” olarak kabul görmektedir. Buna bağlı olarak üreticiler müşterilerinin çeşit olarak fazla, miktar olarak az ve her partide değişen isteklerine göre kendilerini şekillendirmelidirler. Günümüz bilinçli tüketicilerine daha fazla üretmeye odaklanmış kitle üretim tekniği ile cevap verilemez çünkü kitle üretim ile açıldığımız pazarı sınırlandırırız. Üreticilerin uygulaması gereken teknik olan yalın yaklaşım esneklik, kalite ve hızın anahtarıdır. Yalın üretim yalındır, kitle üretimle kıyaslandığında her şeyin daha azını kullanır. ( İnsan gücü, alan, araç gereç, zaman)

Yalın üretim, üretim ve hizmet sürecinin israflardan arındırıp daha sade hale getirip, sunulan hizmet veya ürünün müşterinin isteklerine eksiksiz olarak cevap verebilmesi ve her seferinde mükemmele ulaşmak için çalışmayı sürdürmesi sürecindeki sistem ve teknikler bütünüdür. Yalın üretimdeki israf anlayışı Taiichi Ohno tarafından “kaynak tüketen fakat değer yaratmayan bir faaliyet” olarak tanımlanmıştır. Henry Ford ise “değer katmayan her şey israf” olarak tanımlamıştır (Suzaki, 1987; Birgün vd. ; 2006 )

Yalın üretim “ Tam zamanında üretim”, “Toyota üretim sistemi” veya “Stoksuz üretim” olarak da adlandırılmaktadır ancak bu tanımlamalar yalın üretimin bir noktasını belirtse de tam anlamıyla açıklayamamaktadır. Örneğin “Toyota üretim sistemi” denmesinin sebebi ilk olarak Toyota fabrikasında kullanılmasıdır fakat o günden itibaren pek çok kişi ve kurum bu fikre katkıda bulunmuştur. Aynı şekilde “Tam zamanında üretim” de yalın üretim anlayışının ancak bir kısmını açıklamaktadır. Bir diğer tanımlama olan “Stoksuz üretim” de ilkelerden biridir fakat bu tanımlamada tümüyle yalın üretim anlayışını yansıtmamaktadır.

Yalın üretim fikrinin ortaya çıkışı Eiji Toyoda ve Taiichi Ohno’nun 1950’lerde Ford fabrikasını incelemek için gittiği Amerika gezisinde filizlenmiştir. Ford firması o dönemde Amerika piyasasında çeşit talebinin az ama büyük bir sayı talebinin olduğunu bilmektedir yani kısıtlı tipte birçok araç satabileceğini ve halkın çoğunluğunu oluşturan orta sınıfın araç almak için yeterli alım gücüne sahip olduğunu bilmektedir. Pazara ürün veren firma sayısının 3 olması rekabeti gücünü de düşürmekteydi. Dolayısıyla, Ford fabrikasında üretim sürecinde kitle üretim yapılmakta ve bu üretimde yaşanan israflar göz ardı edilip, yüksek sayıdaki üretim adetleri ile maliyet makul seviyelere düşmekte ve karlar artmaktadır. Fakat geziye gelen ikili bu piyasa durumunun kendi ülkeleri Japonya için geçerli olmadığını bilmektedir çünkü ilk sorun kendi pazarları Amerika pazarı kadar büyük değildir. Diğer sorun ise İkinci Dünya savaşından yeni çıkmış olan Japonya’nın kişi başına düşen milli geliri çok düşüktür. Başka bir sorun ise sahip olunan sosyal yaşam çeşitliliği sebebiyle tip olarak daha fazla araca talep duyulmaktadır. Bunların yanı sıra Amerika’da işçi ve yan sanayi değişken maliyet olarak değerlendirilmekte yani verimi düşen ile yollar ayrılmakta ancak sanayinin gelişmesi için işçi ve yan sanayiciyi korumak isteyen Japonya’da iş feshi yasal olarak kolay değildi. Sonuç olarak Japon pazarında doğal piyasa kuralı üreticilerin farklı tip araçlar üretmesi ve bu üretilen araç miktarının çok düşük sayıda olması ve bu esnada düşük maliyetten taviz verilmemesi gerekmektedir. Tüm bunları uygulayabilmek için üretim sürecindeki gereksiz aktivitelerden işletmenin kurtulması gerekmektedir. Bu şartlar altında oluşturulan üretim tekniğine yalın üretim sistemi denir.

Yalın üretim sisteminin 5 temel ilkesi vardır. Bunlar;

1)    Değer

Müşterinin tanımladığı, üreticinin ise yarattığı olgudur. Değer olgusu işlevselliği için müşterinin ihtiyacını karşılayan ürün ve hizmetin zaman ve fiyat cinsinden belirlenmesi gerekir.

2)    Değer Akışı

Değer akışı hammaddeden son ürüne kadar olan süreçte yer alan aşamaları içerir. Değerin tanımlanıp değer akışında israf olarak belirlenen süreç ve işlemler çıkarıldıktan sonra geride kalan süreç ve işlemlerin sürekliliğini sağlamak yalın düşüncenin bir ilkesidir. Değer akışı tasarruf sağlanması için en önemli ilkedir.

3)    Sürekli Akış

Ürün veya hizmete değer katan faaliyetlerin sürekli uygulanması ilkesidir. Sürekli akış ile ARGE, sipariş alma, üretim ve teslimat daha kolay ve hızlı olarak halledilebilmekte böylece müşterinin istediği değer zamanında sunulabilmekte ve kar sağlanabilmektedir.

4)    Çekme

Değerin müşterinin kendisi tarafından oluşturulmasını ve müşteri talebi gelmeden hiçbir işlemin yapılmamasıdır. Çekme geriye doğru bir harekettir böylece stok tutmak zorunda kalınmaz ve üründe talebe göre değişiklik yapılabilir.

5)    Mükemmellik

Sürekli gelişim için çalışma ilkesidir. Mükemmellik için her kademeden geri dönüşler alınmalıdır ve sorunun çözümü veya iyileştirme ilk adımda uygulanabilmelidir. Yalın üretimde stok olmadığı için hata en kısa sürede giderilmezse tüm süreç sekteye uğrayacağı için süreçte yer alan herkes olaya ivedilikle müdahale etmek zorundadır.

 

Yalın üretimde belirlenen temel israf ise;

·         Fazla üretim

·         Fazla stok

·         Hatalı üretim

·         Bekleme

·         Gereksiz taşıma

·         Gereksiz hareket

·         Gereksiz işlerdir

 

İsrafların sebepleri ise;

·         Uzun hazırlık zamanları

·         Uzun mesafeler

·         Yetersiz süreçler

·         Yetersiz bakım

·         Yetersiz çalışma metotları

·         Liderlik eksikliği

·         Eğitim eksikliğidir

Yalın üretimin hayata geçirilmesi için uygulanabilecek birçok teknik vardır. Bu teknikler karmaşık ve ayrı ayrıda kullanılabilir. Teknikler;

·         Shojinka

·         Heijunka

·         Jidoka

·         Poka-yoke

·         Kaizen

·         SMED

·         JIT ( Just In Time)

·         5s

·         Kanban sistemi

·         Kalite ve yetkinlik çemberleri

·         Toplam verimli bakım

·         U tipi üretim hatları ve hücresel imalat

·         Tek parça akışıdır

Yalın üretim ile üreticiler satışlar ve karlılıklarında büyük bir artış elde etmekte ve böylece günümüz rekabet ortamına adapte olabilmektedir. İşçiler çalışma ortamlarının yanı sıra özlük hakları ve mesleki tatmin duyguları hususunda birçok kazanım elde etmektedir. Yan sanayi üreticileri ise ana sanayiye bağlı üretim yapan değil onların süreçlerinin birer parçası olmaktadır. Tüketiciler ise uygun maliyetle ihtiyaçlarını tam olarak karşılayan ve en kısa zamanda temin edebildikleri ürünlere ulaşabilmektedir.