Cumhuriyetin İlk Kadın Mühendisi: Sabiha Rıfat Gürayman

Ülkemizin en cesur kadınlarından biri olan Sabiha Rıfat Gürayman; Türkiye Cumhuriyeti’ nin ilk kadın inşaat mühendisidir.

Eğitim Hayatı

1910 yılında Makedonya’nın güneybatısında yer alan Manastır’da dünyaya gelmiştir. İlköğrenimini Beşiktaş Esma Sultan İlkokulu’nda tamamlayıp, 1925 yılında Nişantaşı Kız Ortaokulu’nu bitirerek 1927 yılına kadar İstanbul Kız Lisesi’ ne devam etmiştir.

Sonrasında Mustafa Kemal Atatürk’ün kızların da Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) alınmasına yönelik istek ve teşvikleri sayesinde mühendis olmaya karar vermiştir. Mühendis Mektebi’ ne kız öğrenci alınacağını giriş sınavlarına iki gün kala öğrenmesine ve çevresindekilerin destek olmamalarına rağmen pes etmemiştir.

Üniversiteye başladığı ilk dönemlerde okuldaki herkes tarafından yadırganan Sabiha Hanım, tüm önyargıları ortadan kaldırarak erkeklerle birlikte spor yapmaya, hatta aynı takımda voleybol oynamaya başlamıştır. Voleybola olan bu ilgisi de Fenerbahçe Voleybol Takımı’ na katılarak devam etmiştir. Böylece ilk kadın mühendis olmakla kalmayıp, ilk kadın voleybolcumuz da olmuştur. 1929 yılında İstanbul şampiyonu olan Fenerbahçe erkek takımının da kaptanlığını yapmıştır.

Çalışma Hayatı

1933 yılında Yüksek Mühendis Mektebi’ nden mezun olmuştur ve görevlerinde halk tarafından yadırganmaya devam etmiştir. Daha sonra kendisinden “Mühendis Hanım” olarak bahsedilmeye başlanmıştır. Sabiha Hanım ilk çalışma yıllarından, “Önceleri pek kolay olmuyordu tabii, odaya giren mühendisi soruyor ve çıkıyordu. Sonra alıştılar ve sevdiler de…” diye bahsetmiş ve kısa sürede saygı duyulan bir mühendis olmayı başarmıştır.

Mezun olduktan sonra Ankara Bayındırlık Başmühendisliği emrine atanmış ve 1934-1935 yıllarında Ankara-Beypazarı yolundaki, kendisine atfedilen, Kız Köprüsü adıyla bilinen kemer köprünün yapımında görev almıştır. 1935 yılında Bayındırlık Bakanlığı Teşkilat Kanunu ile kurulan Yapı ve İmar İşleri Reisliği emrine atanmış ve birçok okul, hastane, hükümet konağı, halkevi, köprü ve bina yapımında görev almıştır.

1939 yılında yüksek mühendis Remzi Gürayman ile evlenmiştir. 1941’ de Koordinasyon Bürosu ile bugünkü Türkiye Büyük Millet Meclisi inşaatının kontrol çalışmalarında bulunmuştur.

Sabiha Hanım; kendisinin önünü açan, ona yol gösteren ve kadınların potansiyeline inanıp, onlara güvenerek fırsat veren Mustafa Kemal Atatürk’ü hiç unutmamış ve 1945 yılında minnet borcunu ödeme fırsatı bulmuştur. Otuz beş yaşında Anıtkabir İnşaatı Başmühendisi olarak ve on yıl boyunca bu görevi sürmüştür.

Anıtkabir inşaatında bir kadın mühendisin başmühendis olması yalnız ülkemizde değil, dünya çapında ses getirmiştir. Yunanistan Başbakanı Venizelos, Anıtkabir’ i ziyareti sırasında bir kadın mühendisle karşılaşmanın getirdiği şaşkınlıkla; “Hayatımda ilk defa büyük bir işin başında bir kadın görüyorum. Sizi gerçekten tebrik ederim.” diyerek Sabiha Gürayman’ ı kutlamış ve ülkesinde de büyük bir övgüyle bahsetmiştir.

Atatürk’ ün Anıtkabir’ e nakil töreninden bir süre sonra Milli Eğitim Bakanlığı’ nda görevlendiren Sabiha Rıfat Gürayman, bakanlığın Yapı ve İmar İşleri Reisliği’ nde Teknik Müşavirlik kadrosuna atanmış ve 1963 yılında bu görevden kendi isteği ile emekli olmuştur.

1993 yılında eşi Remzi Gürayman’ ı kaybedince İzmir’ e yerleşmiş, 4 Ocak 2003 yılında, arkasında pek çok başarı bırakarak hayatını kaybetmiştir.