Doğal Afetlerle Küresel Isınmanın İlişkisi
Küresel ısınma; aşırı yağışlar, hortumlar, kuraklık vs. gibi iklim değişikliğinin hızlandırdığı veya sayısını artırdığı doğal kaynaklı afetlere sebep olur. Bunlardan biri de yangınlardır. Doğal afet aslında bir sonuçtur, bu da önlenebileceği ve riskleri azaltma yoluna gidilebileceğini gösterir. Sıcaklıkta olan 1 derecelik bir artış doğal afetleri %30 oranında artırırken 2 derecelik bir artış ise %60 oranında artırıyor. Senede 5 tane hortum görecek iken 2 derecelik artışta 8-10 tane ve daha şiddetlilerini görmeye başlayacağız. Bütün bunları engellemek için karbon emisyonu azaltılmalıdır.
1850’li yıllarda başlayan sanayileşme ile birlikte özellikle fosil yakıtların yakılması, arazi kullanımı değişiklikleri, ormanların tahribi ve çarpık sanayileşme gibi insan faaliyetleri neticesinde sera gazları atmosferde birikerek atmosferin kimyasal özelliklerini etkilemekte ve uzun vadede ise sera etkisi yüzünden küresel ölçekte iklim değişikliğine sebep olmaktadır. Küresel ısınma, sera gazı salınımlarındaki artışlara bağlı olarak küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında artışları ifade etmektedir. En önemli sebebi atmosferde sera etkisi yapan CO2 ve metan (CH4) gibi sera gazı salınımlarındaki hızlı artıştır.
Küresel ısınmanın baş aktörleri yani başka bir deyişle en yüksek oranda karbon salınıma sahip ülkeler olan ABD ve Çin’dir. Çin, bu salınımı 2060’a kadar sıfıra indirmeyi hedefliyor. ABD ise 2030’a kadar miktarı yarı yarıya azaltma vaadinde bulunuyor. ABD Başkanı seçilen Joe Biden’ın ilk işi Paris İklim Anlaşması’na ABD’yi yeniden dahil etmek olmuştu. Avrupa Birliği üyesi 27 üye de aynı hedefe 2050 yılına kadar varmak için anlaşmış bulunuyor.
Kyoto Protokolünün 2020 yılında sona erecek olması sebebiyle Paris Anlaşması kabul edildi. Temel amacı iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini azaltmak olan 2015 tarihli bu anlaşmada içlerinde Türkiye’de olan 195 ülkenin imzası vardır. Ancak ülkemiz henüz taraf olmamıştır. Paris İklim Anlaşması, küresel sıcaklık artışının sanayi öncesi dönemdekine kıyasla 2 derecenin altında tutulmasını, tercihen 1,5 derecenin hedeflenmesini öngörüyor.
Sıcaklık Artışının Etkisi
Dünya genelinde en yüksek sıcaklık oranları yaşanan bu yılda iklim değişikliği hepimiz için hissedilir halde. İnsanın konfor yaşam şartları %40 nem ve 22°C’dir. Bunun üzerine çıktığı takdirde, nem %60-70’lere çıkıp da sıcaklık 30-33°C’lere çıkarsa hissedilen sıcaklıkta 35-37°C’ye çıkıyor. Bu sıcaklıkların sonucu, Türkiye’de sağlığı etkileyecek türden. Güneydoğu Anadolu bölgesi başta olmak üzere, Akdeniz ve Güney Ege bölgelerinde iklim değişikliğinin etkileri belirgin şekilde görülmeye başlandı. Sıcaklıktaki değişmeler sonucu Akdeniz ikliminin yerini yarı tropik iklim almaya başladı bile. Hava sıcaklığının 25 °C’nin üzerinde, nispi nem %40’ın altına düştüğü hava koşullarında orman yangını çıkma riski çok yüksektir. Bu şartlarda rüzgârın da etkisiyle çok hızlı bir şekilde yayılır ve kontrol altına alınması güçleşir.
Orman Yangınlarıyla Küresel Isınmanın İlişkisi
En önemli doğal kaynaklarımızdan biri olan ormanlar; artan nüfus ve genişleyen tarım arazileri, sanayileşme gibi nedenlerle yoğun bir baskı altındadır. Ülkemizde ormanların azalması ya da ekonomik olarak verimsizleşmesi, artık güncel bir sorundur. Orman azaltıcı faktörlerden birisi de, orman yangınlarıdır. Orman yangınlarının ihmal ve kasıtla yakılma gibi pek çok diğer sebebi var. Sonucunda ise biyolojik çeşitlilik büyük zarar görür. Ormanlarda yaşayan canlılar ve onların yaşam alanları yok olur. Erozyon, sel-taşkın ve hava kirliliği gibi doğal afetlerin sayı ve hızı artar. İklim sistemi (sıcaklık, rüzgâr, nem ve yağışa doğrudan etki ederek) bozulur.
Türkiye, iklim ve jeomorfolojik özellikler nedeniyle biyolojik çeşitlilik oranının yüksek olduğu bir ülkedir. Ormanlarımızın yaklaşık 20.7 milyon hektarının kıyı bölgelerimizde toplanmıştır. Akdeniz havzasında yer alan ülkemizdeki ormanlarımızın büyük bir bölümü, yangın tehdidi altında bulunmaktadır. Kahramanmaraş’tan İstanbul’a uzanan 1700 km’lik şeridin 160 km derinlikteki bölümü, orman yangınları bakımından çok büyük bir hassasiyet göstermektedir.
Sadece ülkemizde değil, daha pek çok ülkede yangınlar, orman azaltıcı en önemli faktörlerden biridir. Özellikle subtropikal iklim bölgeleri ile karasal iklim bölgelerinin ormanları, yaz mevsimlerinde yangınların yayılmasını kolaylaştırır. Çünkü bu bölgelerde, özellikle yaz boyunca sıcaklık değerleri yüksek ve bağıl nem oranları düşüktür. İklim değişikliği, dünya genelinde yangın tehlikesinin artıyor ve Akdeniz bu değişikliklere en duyarlı bölgeler arasında. Sonuç olarak, Dünya ülkeleri arasında, orman yangınlarının en çok zarar verdiği ülkelerden biri Türkiye’dir. Bir afet yaşanmadan gerekli tedbirleri alamıyoruz, deprem ve sel felaketlerinde olduğu gibi. Bu yazıyı yazma sürecinde araştırmaya başlamamda içinde olduğumuz afet etkili oldu. Biran önce ülkemizde devam eden yangınların sona ermesini ve yangınla mücadelede daha iyi bir hale gelmemizi temenni ediyorum.
Referanslar
Doğanay, H , Doğanay, S . (2011). TÜRKİYE’DE ORMAN YANGINLARI VE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER / Forest Fires and Measures to be Taken in Turkey . Doğu Coğrafya Dergisi , 9 (11)
Bedia, J., Herrera, S., Camia, A. et al. Forest fire danger projections in the Mediterranean using ENSEMBLES regional climate change scenarios. Climatic Change 122, 185–199 (2014)
https://5adimdaiklimkrizi.org/, Aşırı Hava Olayları, Prof.Dr.Orhan Şen
http://www.climatevolunteers.com/?page=iklimDegisikligi
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56124983
https://iklim.csb.gov.tr/kyoto-protokolu-i-4363
https://iklim.csb.gov.tr/paris-anlasmasi-i-98587
https://www.afad.gov.tr/ormanlarimiz-kul-olmasin
http://www1.mgm.gov.tr/FILES/genel/sss/ormanyangini.pdf
