Çerçeveleme Etkisi
Çerçeveleme etkisi (Framing Effect), bir durumun anlatılışına göre, insanların farklı kararlar vermesine ve farklı yargılara sahip olmasına yol açan psikolojik bir etkidir. Özetle, insanların olayların sunuluş tarzına göre etkilendiği bilişsel bir yanlılık örneğidir.
Çerçeveleme tekniği, insanların bilinç altını hedef alarak farklı bir algı yaratmayı amaçlar. Bu teknikte, olayları nasıl algıladığımız; olayların bize nasıl sunulduğuna bağlıdır.
Çerçeveleme etkisi, Amos Tversky ve Daniel Kahneman tarafından ortaya atılmıştır. Tversky ve Kahneman yaptıkları deneyler ile bu etkinin her alanda işe yaradığını ispatlamışlardır.
Çerçeveleme Etkisi Deneyi
1981 yılında yapılan bir anket ile, katılımcıların yaşam ve ölüm durumundaki bir seçime verdikleri tepkiler incelenmiştir. Katılımcılardan, ölümcül bir hastalıktan etkilenen 600 kişi için iki tedavi arasında karar vermeleri istendi. Tedavilerden birinin; 400 ölüme yol açacağı, diğerininse %66 olasılıkla ölüme yol açacağı ve %33 olasılıkla kimsenin ölümüne yol açmayacağı insanlara çerçeveleme tekniği ile açıklandı.
Negatif çerçeveleme etkisine göre; 1. tedavi “400 kişi ölecek.”, 2. tedavi ise “Hiç kimsenin ölmemesi ihtimali %33, 600 kişinin ölme ihtimali %66’dır.” şeklinde sunulmuştur.
Pozitif çerçeveleme etkisine göre ise tedaviler; “200 hayat kurtarır.” ve “600 kişiden %33’ünün hayatını kurtarır, %66’sını kurtarma şansı yoktur.” şeklinde sunuldu.
Bu deney sonucuna göre, katılımcıların %72’si, pozitif çerçeveleme ile ilk tedaviyi seçti. Aynı seçim, negatif çerçeveleme ile sunulduğunda ise, bu oran %22’ye düştü.
Özetleyecek olursak çerçeveleme etkisi, bir durumu anlatırken görünenden farklı, hatta neredeyse tersi bir algı oluşturmayı ve insanları manipüle ederek fikirlerini değiştirmeyi amaçlayan, karar verme görevlerinde gözlenen güçlü bir yanlılık durumudur.
Çerçeveleme tekniğinin en çok kullanıldığı sektörler reklamcılık, habercilik ve pazarlamacılık sektörleridir. Örneğin bir markette ürünlerin içerikleri pozitif çerçeveleme ile insanlara sunulduğu takdirde, ürün tercih nedeni olabilir. Aynı şekilde, söz konusu rekabet olan durumlarda da negatif çerçeveleme ile manipülasyon oluşturulabilir.
Kaynaklar:
- www.tolgaakkus.com
- en.wikipedia.org
- www.digitaltalks.org
