Uzay Keşiflerine Gönül Vermiş 19 Bilim Kadını
Tarih boyunca çok sayıda kadın bilimsel çalışmaları ve buluşları sayesinde insanlığın bir adım daha ilerlemesine katkıda bulunmuştur. Hayat kurtaran ilaçlardan gündelik hayatı kolaylaştıran icatlara kadar çok sayıda gelişmeyi bilim kadınlarına borçluyuz . Bu yazımda ise uzayı keşfetmemizde öncü olan 19 önemli bilim kadınını siz sevgili okurlarımla paylaştım .
1) Hypatia ( MS 360 İskenderiye , Mısır – MS 415 )
Hypatia bir matematikçi, astronom ve Neo-platonik filozoftu. Filozof Theon olan babası bir matematik profesörüydü ve Hypatia’ya bilim ve felsefe hakkında elinden gelen her şeyi öğretti, bu da İskenderiye Kütüphanesi’nde bir iş bulmasını sağladı. Ayrıca matematik, felsefe ve astronomi konularında dersler verdi ve yazdı.Hypatia bir usturlap tasarladı ve onu gökyüzündeki yıldızların konumunun haritasını çıkarmak için kullandı.
Ne yazık ki Hypatia, cadı olduğunu iddia eden Hıristiyan bir kalabalık tarafından öldürüldü. Bazı raporlar ise sadık bir Hıristiyan ve İskenderiye patriği Cyril’in emriyle öldürüldüğünü öne sürüyor.
Günümüzde bilinen en eski kadın gökbilimcilerden biri olmaya devam ediyor.
2) Aglaonice ( ? Teselya ,Yunanistan )
Aglaonice , antik yunan çağında çalışmalarını ayın döngüsel modellerine odaklayan ilk kadın gökbilimci olarak kabul edildi . Ay tutulması tahminleri o kadar doğruydu ki çoğu kişi onun ayın gizlenme ve tutulmasına göre yeniden ortaya çıkmasını sağlama gücüne sahip bir büyücü olduğunu iddia etti.
Aglaonice bu büyülü ününden dolayı “Tesalya Cadıları” olarak adlandırılan kadın gökbilimciler grubunun lideri olarak tanındı.
3) Silla Kraliçesi Seondeok ( MS 606 Silla , Güney Kore – MS 647 )
Kraliçe Seondeok o zamanki Kore Kkngdom’undan biri olan Silla’yı 632’den 647’ye kadar yönetti . Seondeok , 634 yılında 30 fit yüksekliğindeki Cheomseongdae (yıldızlara bakan kule) Gözlemevi’nin yapımında etkili oldu . Gözlemevi, Asya’nın türünün en eski , en uzun süreli yapısıdır ve Güney Kore’nin ulusal hazinelerinden biri olarak belirlenmiştir .
Hiç evlenmeyen ve tahtını miras alacak çocukları olmayan Seondeok bilinmeyen bir hastalıktan öldü.Tahtın yeni sahibi ise kuzeni Jindeok oldu . Böylece Kraliçe Jindeok, Silla’daki ikinci kadın hükümdar oldu .
4)Sophia Brahe ( 1556 İsveç – 1643 )
Brahe İsveç’te doğmuş olmasına rağmen babası Danimarka kralına danışmanlık yaptığı için Danimarkalı bir soylu olarak yetiştirildi . Brahe , kardeşi Tycho’ ya yıldızlarla ilgili gözlemlerinde yardım etti ve günümüzün gezegen yörüngesi tahminlerinin temelini oluşturacak verileri yaratmasına yardım etti .
Sophia ve Tycho asil oldukları için aileleri astronomiye olan ilgilerini uygun bulmadı. Tycho, kız kardeşini öğrenimine devam etmesini bir yandan da ailesini memnun etmesini sağlamak için astronomiden uzak durmasını tavsiye etti.Brahe bu tavsiyeyi reddetti.Astronomi alanındaki çalışmalarına devam edebilmek için kendi parasını Almanca ve Latince metinleri çevirmek için harcadı. Ayrıca botanik bilimi okudu ve tıp ve kimyaya da ilgisi vardı. Astronomiye olan ilgilerinden vazgeçemeyen kardeşler Tycho ve Sophia, Cassiopeia takımyıldızında “Nova Stella” olarak adlandırılan bir süpernova keşfettiler.
5) Wang Zhenyi (1768 Çin – 1797 )
Çocukluğundan beri astronomi ve matematiğe ilgisi olan Wang , çağının cinsiyetçi kısıtlamalarını hiçbir zaman kabul etmedi . Ekinoks Alayı Anlaşmazlığı adlı makalesinde ekinoksların nasıl hareket ettiğini ve sonra hareketlerini nasıl hesaplayacağını açıklayıp basitçe kanıtladı . Boylam ve Yıldızlar Anlaşmazlığı ve Ay Tutulması Açıklaması gibi birçok makale yazdı . Yıldızların sayısı hakkında yorum yaptı . Güneş , Ay, Venüs, Jüpiter, Mars, Merkür ve Satürn gezegenlerinin dönüş yönü; ay ve güneş tutulmaları arasındaki ilişkiyi açıkladı . Sadece diğer gökbilimcilerin araştırmalarını incelemekle kalmadı , aynı zamanda kendi orijinal araştırmasını da yaptı .
Ay tutulmasını incelemek için önemli bir deney yaptı . Küre görevi gören bir bahçe çardağına yuvarlak bir masa yerleştirip tavan kirişlerinden bir kordona güneşi temsil eden kristal bir lamba astı .Masanın bir tarafında ay gibi yuvarlak bir aynası vardı . Bu üç nesneyi astronomik ilkelere göre Güneş, Dünya ve Ay gibi hareket ettirdi . Bulguları ve gözlemleri çok doğruydu ve “Güneş Tutulmasının Açıklaması” başlıklı makalesinde de yayınladı .
6 ) Maria Mitchell ( 1818 ABD – 1889 )
Mitchell , ilk Amerikalı kadın gökbilimciydi . 1847’de bir kuyruklu yıldız keşfetti . Bu keşif onu bir gecede ünlü yaptı ve sonunda Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi’ne seçilmesini sağladı . Akademide 1943 yılına kadar görev yapan tek kadın oydu.
Mitchell, 1865’te Poughkeepsie’deki Vassar Koleji’nde astronomi profesörü oldu ve burada Vassar Gözlemevi’nin müdürü oldu .
Erkek meslektaşlarının kendisinden daha fazla para kazandığını fark ettiğinde kendisine de aynı maaşın verilmesini talep etti . Bu talebi kabul edildi. Mitchell , 1888’de emekli olmaya karar verdi ve sadece bir yıl sonra öldü . Çığır açan adımlarını onurlandırmak için bir asteroite1455 Mitchella ve Ay’daki bir kratere Mitchell adı verildi .
7) Harvard Computers
Harvard Computers , uzayı sınıflandırmak ve daha iyi anlamak için gökyüzündeki yıldızların görüntülerini analiz eden bir grup kadındı.
Grubun üyesi olan kadınlardan biri, Harvard Gözlemevi’nin yöneticisi Edward Charles Pickering’in hizmetçisi Williamina Fleming’di.Fleming’in Atbaşı Bulutsusu’nu keşfetmesi ve sıcaklıklarına göre yıldızlar için bir sınıflandırma sistemi oluşturmasıyla tanınır. Fleming’in çabaları , 10.000+ yıldızın parlaklığını , yıldız türünü ve konumunu detaylandıran Draper Stellar Spectra Kataloğu’nun 1890 tarihli sayısında yayınlandı.
8) Katherine Johnson ( 1918 ABD )
Johnson’ın hesaplamaları, insanları uzaya göndermek için ilk ve sonraki görevlerin yolunu açmada etkili oldu . NASA’da dijital elektronik bilgisayarların erken uygulama alanı üzerine yaptığı çalışmalarla tanındı . Ayrıca bilgisayarlı “Göksel Seyrüsefer Doğruluğu” tezi ile dikkat çekti . Astronotlar John Glenn ve Alan Shepard’ın Nasa’daki ilk görevleri, 1969’da Apollo 11’in Ay’a uçuşu ve Merkür Projesi gibi birçok uzay uçuşu Johnson’un geliştirdiği Uzay Mekiği programı aracılığıyla mümkün oldu . Yaptığı hesaplamaların doğruluğu bu görevlerin başarıyla sonuçlanmasında pay sahibi olmuştur.
Johnson 1986’da NASA’dan emekli oldu ve 2015’te Başkan Barack Obama, ABD’deki en yüksek sivil ödülü olan Başkanlık Özgürlük Madalyası’nı sundu.
9) Valentina Tereshkova ( 1937 Rusya )
1963’te Tereshkova, uzaydaki ilk kadın oldu. Bir Sovyet uzay aracı olan Vostok 6’ya bindi ve neredeyse 3 gününü uzayda geçirdi. Bu yolculukta 48 kez Dünyanın yörüngesinde dönmüştür.
Tereshkova’nın Sovyet uzay programına seçilmeden önce pilot olarak hiçbir deneyimi yoktu. Bununla birlikte, kapsamlı deneyimi paraşütle atlama (tam olarak 126 zıplama) ona rekabette bir avantaj sağladı.
Yolculuk sonunda gemisi Dünya’nın yörüngesine yeniden girdiğinde, navigasyon yazılımındaki bir hata gemisini Dünya’dan uzaklaştırmaya başladı. Tereshkova, algoritmayı düzelten yer ekibini uyardı ve gemi bugünkü Kazakistan, Moğolistan ve Çin sınırına yakın bir yere güvenli bir şekilde inmesini sağladı.
10) Valerie Thomas ( 1943 ABD )
Thomas, NASA tarafından hala kullanılan 3D TV’leri, MRI’ları ve diğer görüntülemeyi mümkün kılan 3D Illusion Transmitter’ı icat etti ve patentini aldı.
1970’lerde Thomas, uzayın fotoğraflarını Dünya’ya geri gönderen ilk uydu olan tarihi Landsat uydu programını yönetti.
Halley Kuyrukluyıldızı ile ilgili araştırmaların ilerlemesine yardımcı olan program tasarımlarının geliştirilmesine de yardımcı oldu. Ayrıca, bilgisayar programı tasarımları ozon tabakası ve uydu teknolojisi üzerine araştırma geliştirmeye yardımcı oldu.
Thomas, NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi Başarı Ödülü ve NASA Eşit Fırsat Madalyası da dahil olmak üzere birçok ödülün sahibi oldu. 1995 yılında NASA’dan emekli oldu.
11) Margaret Hamilton ( 1936 ABD )
Hamilton, MIT’de programcı olarak çalışmaya başladığında 24 yaşındadır . Öğrencilik zamanında kampüsündeki Charles Stark Draper Laboratuvarı’na katılır ve Apollo uzay görevi üzerinde çalışır. Hamilton ve ekibine, sonunda bir adamı aya götürmeye yardımcı olacak yazılım olan uçuş sırasında yazılım geliştirme görevi verilmiştir . Bu çalışmalarından ötürü Hamilton, “Yazılım Mühendisliği” terimini ürettiği için ayrı bir itibar kazanmıştır.
Hamilton kendini işine adamış bir bilim insanı ve anneydi . Sık sık kızını onunla birlikte çalışması için getirirdi. Çalışmalarına her koşulda devam eden bir iş aşığıydı.
2016 yılında eski Obama, Hamilton’a yorulmak bilmeyen çalışmaları nedeniyle Başkanlık Özgürlük Madalyası takdim etti.
12) Sally Ride ( 1951 ABD – 2012 ABD )
1983 yazında Ride, Challenger uzay mekiği ile uzaya çıkan ilk Amerikalı kadın ve genel olarak uzaya giden üçüncü kadın oldu .
Stanford mezunu olan Ride, 1984 sonbaharında tekrar Challenger’da başlatılan iki ayrı uzay yolculuğuna katıldı. Bu ikinci görev, Ride’ı dokuz gün boyunca uzayda tuttu ve bu sırada mekiğe bağlı robotik kolu parçaları kaldırmak için kullandı.
Ride, 1986’daki trajik Challenger patlaması nedeniyle iptal edilen üçüncü bir göreve daha çıkacaktı . Ne yazık ki 2012’de pankreas kanserinden dolayı öldü.
13) Kathryn Sullivan ( 1951 ABD )
Sullivan, uzay mekiği görevi STS-41G sırasında astronot David Leestma ile birlikte 3,5 saatlik bir uzay yürüyüşü gerçekleştirdiğinde 1984 yılında uzayda serbestçe yüzen ilk Amerikalı kadın oldu. Toplamda, yörüngeye üç görevde uçtu .
Kaliforniya Üniversitesi, Santa Cruz’dan yer bilimleri alanında lisans derecesi ile mezun oldu ve birden çok oşinografik görevlere katıldığı Kanada, Nova Scotia, Halifax’taki Dalhousie Üniversitesi’nde jeoloji alanında doktora yaptı. Sullivan NASA astronotu olarak görev yaptıktan sonra Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’nde baş bilim insanı oldu.
6 Haziran 2020’de Sullivan , Marianas Açması’nda deniz seviyesinin 36.000 fit altında, dünyanın en alçak noktasına kadar derin deniz dalışına pilotluk eden ilk kadın oldu .
14) Mae Carol Jemison ( 1956 ABD )
Jemison, uzaydaki ilk Afrikalı kadındı. İkinci görevi sırasında Endeavour mekiğine binen mürettebatın bir parçasıydı.
Ride’nin uzaya yaptığı gezintiden ilham alan Jemison, NASA’nın astronot programına başvurdu ve 2.000’den fazla kişiden oluşan bir havuzdan 15 adaydan biri olarak seçildi . Mae’nin bir yıllık eğitimi, 1992’de Endeavour’dan 126 kez Dünya’nın yörüngesine girdiğinde meyvesini verdi.
1993’te Jemison NASA’dan ayrıldı ve Dartmouth’da öğretmenlik yapmaya başladı. Ayrıca öğrencileri fen bilimleri okumaya teşvik eden bir şirket olan Jemison Group’u ve gençler için The Earth We Share (TEWS) adlı uluslararası bir bilim kampını kurdu.
15) Sharon Christa McAuliffe ( 1948 ABD – 1986 )
McAuliffe, bir NASA yarışmasında 11.000’den fazla başvuruyu geride bırakarak uzaya gönderilen ilk öğretmen oldu.
1986’nın başlarında, McAuliffe’nin ailesi ve arkadaşları, McAuliffe ve altı kişiyi uzaya taşıyacak olan Challenger’ın fırlatılmasını hevesle Kennedy Uzay Merkezi’nde bekliyorlardı. McAuliffe’nin Concord ve NH’deki öğrencileri de trajedi yaşandığında lansmanı izliyorlardı.Challenger havalandıktan iki dakikadan kısa bir süre sonra patladı ve gemideki herkesi öldürdü. McAuliffe ölümünden sonra Kongre Uzay Onur Madalyası aldı.
New Hampshire’daki Christa McAuliffe Planetaryumu ve Utah’daki Christa McAuliffe Uzay Eğitim Merkezi onuruna seçildi.
16) Peggy Whitson (1960 ABD )
2008’de Whitson Uluslararası Uzay İstasyonuna (ISS) komuta eden ilk kadın oldu. NASA’da herhangi bir NASA astronotu için en çok zaman olan 665 gününü uzayda geçirdi.
Ayrıca ISS’den toplamda 60 saat 21 dakika 10 kalkış yapan bir kadının uzay yürüyüşlerinin çoğunun rekorunu elinde tutuyor ve kısa süre önce 56 yaşında yörüngeye ulaşan en yaşlı kadın astronot oldu.
Whitson ayrıca, 2009’dan 2012’ye kadar sahip olduğu bir unvan olan NASA’nın Astronot Kolordusu’nun başkanı olarak görev yapan ilk kadındı. 2018 yazında NASA’dan emekli oldu.
17) Ellen Ochoa ( 1958 ABD )
Ochoa Stanford’dan elektrik mühendisliği alanında yüksek lisans ve doktora derecesi almaya devam etmeden önce fizik alanında lisans aldı .
1988’de NASA’da çalışmaya başladı ve Johnson Uzay Merkezi’nin 11. direktörü olarak görev yapmak üzere yükseldi . Ochoa şimdiye kadarki ikinci kadın lideri olmasının yanı sıra, Merkezin ilk Hispanik yönetmeniydi.
Ochoa aynı zamanda astronot olmak üzere seçildiğinde uzaya giden ilk İspanyol kadındı ve ilk görevini 1993 yılında Discovery mekiğindeki dokuz gün süren bir görevde yaptı.Dört kez uzaya gitti ve önyükleme yapmak için neredeyse 1.000 yörünge saatini kaydetti.
18 ) Jill Tarter ( 1944 ABD )
Bir gökbilimci ve Dünya Dışı İstihbarat Arama (SETI) Enstitüsü’nün kurucu ortağı olan Tarter , diğer gezegenlerde yaşam bulmak isteyen en önde gelen araştırmacılardan biridir .
Tarter, Cornell’e 300 öğrencilik bir sınıftaki tek kadın olan okulun mühendislik programında lisans öğrencisi olarak katıldı . UC Berkeley’deki yüksek lisans okuluna gittiğinde astronomi bölümünün başkanı , Tarter ve diğer iki kız öğrencinin Vietnam için çok sayıda erkek seçildiği için programda kendilerine yer verilmesini çok şanslı bulduğunu söylemiştir .
Tarter hayatını kozmosun gizemlerini keşfetmeye adadı . NASA’ da iki kamu hizmeti madalyası aldı . 2005 yılında Asteroid 74824 Tarter adıyla bir asteroide adı verildi .
19) Katie Bouman ( 1989 ABD)
2020 yılı nisan ayında Event Horizon Teleskobu bir kara deliğin ilk görüntüsünü yakaladı . Özel bir araştırmacı , mühendis , bilim insanı ve çok daha fazlası tarafından mümkün kılınan bilimsel bir devrim niteliğinde bir olay oldu .
Fotoğrafı mümkün kılan ekibin bir üyesi , görüntünün yakalanmasına yardımcı olan kodu oluşturmaya yardımcı olan Harvard’da doktora sonrası araştırmacı olan Bouman’dı.
Geçmişi bilgisayar bilimi ve elektrik mühendisliği alanlarından biri olan Bouman , görünmeyen şeyleri görmek veya ölçmek için yollar bulmakla ilgileniyordu. Bu görüntü onun bu amacını gerçekleştirdiğinin bir kanıtı oldu.
