Tersine Lojistik

Tersine lojistik; hammadde, yarı mamul, nihai ürün ve ilgili bilgilerin tüketim noktasından üretim noktasına doğru taşınması, değer kazanımı ya da uygun şekilde yok edilmesini sağlamak amacıyla etkin akışını planlama, uygulama ve kontrol aktivesidir. En basit şekli ile ve literatürde ilk yapılan tanımlamalara göre, “Tek yönlü bir yolda yanlış yönde gitmektir.” Bu tanımlamada yer alan “doğru” yön, üreticiden tüketiciye doğru olan lojistiği ve taşımaları ifade etmektedir.

Tersine lojistik kavramı, dünya nüfusunun artmasının karşısında hammadde miktarının azalmasından dolayı, hammadde yerine kullanılacak malzemeleri geri dönüşüm ile elde etme ihtiyacından doğmuştur.

Tersine Lojistik Neden Yapılır?

• Ürünün ya da ürünlerin kalite kontrolde başarısız olması,
• Ürün teslimatının yanlış ya da hasarlı olması,
• Ürünlerin tavsiye edilen tüketim/kullanım sürelerinin dolması,
• Garanti kapsamındaki geri dönüşler,
• Tamir/bakım amaçlı geri dönüşler,
• Zararlı maddeler ile ilgili yasal düzenlemeler,
• Ürünlerin yeniden değerlendirilmesi

gibi nedenlerle tersine lojistik sağlanabilir. Bu nedenler, ürünlerin geri dönüşünün tedarik zinciri içerisinde hangi aşamada ve nerede gerçekleştiğine göre gruplanabilir. Üretimin herhangi bir aşamasında gerçekleşen dönüşler, üretim dönüşleridir. Ürünün tüketiciye ulaşması aşamasında gerçekleşen dönüşler, dağıtıcı dönüşleridir. Ürünü kullanan tüketicinin gerçekleştirdiği dönüşler ise, müşteri dönüşleridir. Çevre dostu üretim ve tüketim nedeniyle ürünler tersine lojistik ağına katılabilir.

Ürün Geri Kazanım Süreçleri

• Tamir: Tamiratın amacı, kullanılmış ve geri dönmüş ürünü yeniden çalışır veya kullanılabilir hale getirmektir. 
• Ürün yenileştirme: Ürün yenileştir­menin amacı, kullanılmış ürünü, belirlenmiş kalite düzeyine getirebilmektir. Kalite standartları, yeni üründe olduğu kadar sıkı değildir. 
• Yeniden üretim: Yeniden üretimin amacı, kullanılmış ürünü yeni ürüne uygulanan kalite standartlarına uygun hale getirmektir.
• Ürün yamyamlaştırma: Yukarıda sayılan üç tip geri kazanımda, kullanılmış ürünün büyük bir kısmı yeniden kullanılmaktadır. Yamyamlaştırmada ise ürünün sadece ufak bir kısmı yeniden kullanılır. Amaç, kullanılmış ürün veya bileşenden, kullanılabilir sınırlı bir dizi parçanın geri kazanılmasıdır. Bu parçalar başka ürün veya bileşenlerin tamir, yenilenme veya yeniden üretiminde kullanılır.
• Geri dönüşüm: Geri dönüşümde, ürün ve bileşenlerin özellik ve fonksiyonları kaybolur. Amaç, kullanılmış ürün ve bileşenlerin materyallerinin yeniden kullanılabilmesidir. 

Tersine Lojistik Uygulayan Sektörler

Tersine lojistik kavramı çok yaygın olmasa da, metal hurda toplama, atık kağıtların dönüşümü, cam şişeler için depozito uygulamaları, paketleme malzemelerinin yeniden kullanılması uzun zamandır yapılan uygulamalardır. Bu alanlarda ürünlerin geri toplanması, bertaraf edilmesi ya da yeni ürün üretimine kıyasla daha ekonomiktir.

Tersine lojistik, otomotiv endüstrisi, çelik, cam, kağıt, alüminyum, elektronik, bilgisayar, kimya, ilaç, online satış, katalog satışı, iş makineleri ve tıbbi araçları da içeren birçok endüstride ve pazarda geçerlidir.

Tersine Lojistiğin İşletmelere Kazandırdıkları

• Değer: Üretim sırasında katma değer katılmış ürün, parça ve malzemeler tersine lojistik ağı ile tedarik zinciri içerisinde uygun yere döndürülerek yeniden değerlendirildiğinde, parça ya da malzemenin değerlendirilmediği durumda yok olacak değeri geri kazanılmış olur.
• Kâr: Ürünlerin geri kazanımı ile parça ya da malzemeler yeniden değerlendirilerek, ürünler yeniden üretildiğinde kullanılacak olan malzeme, işçilik, enerji gibi maliyetler azaltılır. Bu durum da işletmede kâr artışına neden olur.
• Çevresel Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi: Atık geri dönüşümü, zararlı madde yönetimi ve paketleme hakkındaki düzenlemelere uymak, işletmelerin tersine lojistik uygulamasındaki bir diğer nedendir.
• Müşteri İlişkileri Yönetiminde Gelişim: Tersine lojistik uygulayan işletmelerin satış sonrası hizmetlerinde iyileşme, müşteriye ürün garantisi verebilme gibi girişimlerle müşteri memnuniyeti artırılarak ilişkiler geliştirilebilir. İşletmeler, ürün geri alma ve uygun şekilde değerlendirme yeteneklerini tüketicilere gösterebildikleri takdirde, “çevreci işletme” unvanını da kazanmış olurlar.

İleri Lojistik ve Tersine Lojistik

İleri lojistikte ürün, tedarikçiden müşteriye yani üretim biriminden birçok dağım birimine aktarılırken, tersine lojistikte birçok toplama merkezinden gelen ürünlerin tek bir merkeze taşıması gerçekleşir. İleri lojistikte paketleme düzgündür, konum-rota bilgileri belirlidir, stok yönetimi tutarlıdır, hız önemlidir. Tersine lojistikte ise, bu konularda tam tersi söz konusudur. Lojistik kanalının standart olmaması, fiyatlamanın birçok faktöre bağlı olması, pazarlama konusunda birçok ayrıntının yer alması, tersine lojistikte rol alan birimler arasında anlaşmanın ve bilgi paylaşımının kolay ve standart olmaması da, yine ileri lojistikten farklılaştığı noktalardır.

Kaynaklar:

• dergipark.org.tr
• www.yesilaski.com