Mühendislik Hatası Şirketi Batırdı: MCDONNELL DOUGLAS

İnsanların aklına uçak denildiği zaman ilk akla gelen üreticiler genelde Boeing ya da Airbus oluyor. Herhangi bir yolculukta, bindiğiniz bir uçağın Boeing 737 ya da Airbus A320 olma ihtimali çok yüksek. Havacılıkta Boeing ve Airbus dışında çok farklı üreticiler de var. McDonnell Douglas ve DC-10’ları, zamanında tarihe hem iyi, hem de “kanlı” bir biçimde damga vurmuş. 

McDonnell Douglas Hakkında

1967 yılında McDonnell Aircraft ve Douglas Aircraft şirketlerinin evlilikleriyle ortaya çıkmış bir Amerikan bir uçak üreticisiydi. Şirketler birleşmeden önce Douglas Aircraft Company, İkinci Dünya Savaşı’nda çok büyük işlere imza attı. 1942-1945 arasında 30.000 adet DC-3 üretti. Savaştan sonra Douglas 1946’da DC-6, 1953’de DC-7 gibi yeni modeller geliştirmeye başladı. Douglas Aircraft aynı zamanda Boeing’le yarışabilmek için ticari jetler de yaptı. 1958’de Boeing 707’ye rakip olarak DC-8’i piyasaya sürdü. Douglas kendini çok yönden geliştiren bir şirketti. McDonnell ise savunma anlamında kendini geliştiriyordu. Douglas ve McDonnell altın çağlarını yaşıyor gibi gözükseler de bazı finansal sorunlar ortaya çıkmış, bu nedenle birleşme kararı almışlar. Havacılık tarihine damga vuran DC-10, F-15, F/A-18 gibi uçakların üreticisi McDonnell Douglas’tı. Bayrak taşıyıcımız Türk Hava Yolları’nın ilk jet motorlu uçağı bir McDonnell Douglas DC-9’du. THY’de jet motoru çağının başlaması üzerine uçağın kuyruk tescili TC-JAA, adı ise “Topkapı” olmuştu.

 

DC-10’ların Hikayesi

1970’li yıllarda Boeing, jumbo jet yolcu uçağı olarak Boeing 747’leri piyasaya sürmüştü. McDonnell Douglas bu yarıştan geri kalamazdı ve üç jet motorlu jumbo jet yolcu uçağı olan McDonnell Douglas DC-10’ları piyasaya sürdü. Orta ve uzun mesafeli uçuşlar için tasarlanan bu uçağın iki motoru kanatlara, üçüncü motoru ise kuyruk kısmına yerleştirilmişti. Yüksek taşıma kapasiteli bu uçaklar, havacılık sektörüne kendini hızlı bir şekilde kabul ettirdi ve 446 adet üretildi. DC-10’ların DC-10-10, DC-10-15, DC-10-30 ve DC-10-40 olmak üzere dört adet modeli vardı.

DC-10-10’ların Teknik Özellikleri

DC-10-10’lar 250-380 yolcu taşıma kapasitesine sahipti. 55.5 m uzunluğu, 17,7 metre yüksekliği ve 47.3 metre kanat açıklığına sahipti. Maksimum kalkış ağırlığı 195,045 kg, boş ağırlığı ise 108,908 kg’dı. 965 km/h hıza ulaşabiliyordu. Tam yükle 6,114 km yol yapabiliyordu. 3 adet GE CF6-6D motoru kullanılmış ve bu motorlar 177.9 kN motor gücüne sahipti.

Sonun Başlangıcı: İlk Kaza

İlk olarak 12 Haziran 1972’de American Airlines’a ait olan bir DC-10-10, Los Angeles’tan kalkıp, Detroit üzerinden Buffalo’ya oradan da New York’a gidecekti. Uçak ilk durağına geldikten sonra, yeni eşyalar kargo bölmesine yüklenmişti, fakat kargo kapısı tam olarak kapandı gözükse de kokpitte kapanmadığı işareti gözüküyordu. Bu DC-10’lar için yeni bir sorun değildi, McDonnell Douglas bu hataları görmesine rağmen DC-10’ları toplayıp hiçbir müdahale yapmıyordu. Kapı bunun üzerine zorlanarak kapandı, ama kimse kapı kilitleri ile gövde arasındaki metal levyenin kıvrılıp yerine oturmadığını da fark etmemişti. Detroit’ten kalkan uçakta kalkışından 4 dakika sonra büyük bir gürültü duyuldu. Kargo kapısı basınç farkına dayanamayıp patlamıştı. Uçağın pilotu Bryce McCormik çok büyük bir ustalık göstererek, 56 yolcuyu sağ salim yere indirdi.

Bu kazadan sonra McDonnell Douglas bazı uçakların bagaj kapaklarını yeniledi. Fakat yenilemediği uçaklar da vardı.

Dünya’nın En Büyük Dördüncü Uçak Kazası

Türk Hava Yolları’na ait bir DC-10-10, Paris’ten Londra’ya bir uçuş gerçekleştirecekti. TC-JAV kuyruk tescilli Ankara isimli uçağın kargo bölümüne yüklemeler yapılmıştı. Kargo kapısı ilk kazada olduğu gibi zorlanarak kapandı, fakat bu sefer kokpitte herhangi bir işaret gözükmüyordu. Uçak kalkışından 25 dakika sonra düştü. Yine basınç farkından dolayı uçağın kargo kapısı büyük bir gürültüyle patlamıştı. Uçak yaklaşık 430 knot yani saatte 800 km hızla Ermenonville ormanına düştü. Uçaktan kimse kurtulmadı. Bu Dünya’nın en büyük dördüncü uçak kazasıydı.
Bu kazadan sonra McDonnell Douglas tüm DC-10’ları topladı, bagaj kapaklarını değiştirdi. Bu kazaların ana nedeni ise bu kapakların tasarım hatası.

DC-10’lar En Başından Hatalıydı

DC-10’lar henüz tasarım aşamasındayken McDonnell Douglas, sipariş almaya başladı. McDonnell Douglas, aldığı siparişleri yetiştiremeyeceğini anlayınca bazı kararlar aldı. Uçaklar aceleyle üretilmişti, bazı testleri tamamlanmamıştı ve tasarımında bazı mühendislik hataları vardı (kargo kapıları). Fakat McDonnell Douglas’ın bunların üzerinde düşünecek vakti yoktu.

Mühendislik/Tasarım Hatası Neydi?

Çoğu yolcu uçağının kargo kapıları adeta bir tıpa gibi çalışıyordu. Kapılar içe doğru açılıyordu. Bu kapılar kapandıktan sonra uçuş sırasında oluşan basınçla iyice yerine yerleşiyordu. Ama DC-10’larda bu kapı dışarıya doğru açılıyordu. Kapıların dışarıya doğru açılması demek, bu kapılar için özel bir kilit mekanizmasının geliştirilmesi demekti. Bunun nedeni ise kapı üzerinde yüksek basınçlarda sürekli bir güç olacak olmasıydı. DC-10’ların kapıları bir düğme yardımıyla kapanıyordu. Düğmeye basıldığında sistem kilitlerin bağlı olduğu tork tüpünü döndürüyordu. Sistemde dört adet kilit vardı, düğmeye basıldıktan sonra her kilit uygun kilit yatağına sıkıca bağlanıyordu. Ekstra olarak ise iyice güvenlik sağlamak açısından kumanda kolu operatör tarafından indirilerek ayrı bir kilit pimi her kilidin üzerine gelecek biçimde kapanırdı. Bu son kilitlemede eğer herhangi bir takılma olursa, kapının tam kapanmadığı anlaşılırdı. Bunlara ek olarak bu kilit sistemi çok hassastı. Kapı zorlanarak kapatıldığında zarar görüyordu ve kimse farkına varamıyordu. Daha dramatiği, kilit kırılmış olsa bile, kokpitte kapı kapalı olarak gözüküyordu. Aşağıdaki video DC-10’ların kargo kapılarının nasıl çalıştığını anlatıyor.

McDonnell Douglas’ın Sonu

McDonnell Douglas, DC-10’lardan sonra çok fazla para ve itibar kaybı yaşamaya başladı. 1997 yılında ise tamamen kapandı ve Boeing’e katıldı. McDonnell Douglas en başından beri yarıştığı Boeing’e yenilmişti. Havacılık sektörünün hatayı affetmediğini bir kez daha görmüş oluyoruz.

Kalan DC-10’lara Ne Oldu?

DC-10’lar yüksek kargo kapasitelerine sahip uçaklardı. Bu nedenle hala uçan DC-10’ların şu an hepsi kargo taşımacılığı yapıyor. En yaygın kullanıcısı ise FedEx. 2013 yılına kadar Biman Bangladeş DC-10-30 tipi uçakla yolcu taşımaya devam etti.

Kaynakça

• www.yarisma.biz
• tr.wikipedia.org
• www.havayolu101.com
• www.britannica.com
• www.kivanckoseoglu.com
• www.airnewstimes.com
• www.airporthaber.com