Karar Destek Sistemlerinde Analitik Modelleme

Kasım 24, 2019Haziran 9, 2022 Ebru Canpolat 0 yorum endüstri mühendisliği, Yönetim bilişim sistemleri

Karar destek sistemleri, yöneticilerin karar vermek için belirlenen alternatifler arasında seçim yapması, ideallerini gerçekleştirmek için kararlar alması gereken durumlar için karar verme süreçlerinde yardımcı olan sistemlerdir.

What…If (Eğer…Ne) Analizi

What…if analizlerinde son kullanıcı sistemdeki değişkenlerde ya da değişkenlerin arasındaki ilişkilerde herhangi bir değişiklik yapıldığında, yapılan bu değişikliğin sistemde bulunan değişkenleri nasıl etkilediğini gözlemler. Örneğin, fabrikada üretim planlama mühendisi olarak çalışıyoruz ve üretilen parçaları depoya taşımak için belirli bir stok taşıma maliyetine katlanmak zorundayız. Bir sonraki ay taşıma maliyetleri %15 arttırıldığında toplam stok maliyetmizin ne kadar artacağına bakmak istediğimizde what…if analizi yaparak istediğimiz bilgiye ulaşabiliriz. Ya da reklam bütçesi %20 arttırıldığında pazar payındaki değişimleri görmek gibi birçok durumda what…if analizinden yararlanılabilir.

Analiz yönetici varsayılan durum için tatmin olup karar verinceye kadar devam eder.

Duyarlılık Analizi

What…if analizinin özel bir durumudur. Tek bir değişkenin sürekli değiştirilmesinin diğer değişkenler üzerindeki etkisi incelenmek istendiğinde, karar vericinin kilit değerler üzerindeki varsayımlar hakkında kararsız kaldığında kullanılır. Yöneylem araştırmasının da çok önemli bir bölümünü kapsayan duyarlılık analizi kısıtlardan herhangi birinin değiştirilmesiyle, yeni kısıt eklenmesiyle, amaç fonksiyonunun katsayı değişimiyle de yapılarak karar vericinin kararına etki etmektedir. Aynı zamanda duyarlılık analizi sermaye bütçelemesinde risk analizi için en çok kullanılan yöntemdir. Örneğin, işletmeye alınacak işçi sayısındaki birim değişimin işletmeye olan maliyetinin hesaplanmasında kullanılabilir.

Hedef Arama (Goal-Seeking) Analizi

Hedef arama analizi duyarlılık analizinin tam tersidir. Herhangi bir değişken için istenilen değere ulaşılıncaya kadar diğer değişkenlerin girdilerinin ne olması gerektiğine bakmak için kullanılır. Hedef değer için diğer değişkenlerin değerleri sürekli olarak değiştirilir ve istenilen değere ulaşılana kadar bu işlem devam eder. Örneğin günde 300 adet üretim yapmak için kaç adet işçi çalışması gerekir ya da %25’lik bir yıllık büyüme için ne kadarlık Ar-Ge bütçesi ayrılması gereklidir?

Optimizasyon Analizi

Optimizasyon, eniyileme ya da bir gerçel fonksiyonu minimize ya da maksimize etmek amacı ile gerçek ya da tam sayı değerlerini tanımlı bir aralıkta seçip fonksiyona yerleştirerek sistematik olarak bir problemi incelemek ya da çözmek işlemlerini ifade eder. Optimizasyon analizi ise hedef arama analizinin daha fazla değişkene göre uyarlanmasıdır. Tek bir değişken için hedef değer belirlemek yerine belirli kısıtlar altında istenen değişkenlerin istenen değere ulaşması için kullanılır. Sistemdeki kısıtlara göre giren değişkenler istenen değere ulaşana sürekli olarak arttırılıp/azaltılarak optimum sonuç elde edilir. Karar verici bu analizi doğrusal programlama kullanarak yapar.