Fizibilite Çalışması Nedir?

Fizibilite çalışması, henüz fikir aşamasında olan projenin ya da düşüncenin belirli kıstaslara göre araştırılarak yapılabilirliğinin ölçülmesi için yapılan çalışmalar bütünüdür. Ortaya konacak olan projenin finans, işe yararlılığı, yasallığı, politikalara ve teknik olarak projeye uygunluğu araştırılır ve bu araştırmalar sonucunda olası problemler belirlenerek projenin hayata geçirilip geçirilmeyeceğine karar verilir.

Fizibilite Çalışması Gerekli Midir?

Projeler, fikir aşamasından hayata geçirildiği ana kadar devamlılık isteyen bir emek gerektirir. Biten bir proje hayata geçirildiğinde istenen sonucu vermiyorsa bunun en temel sebeplerinden bir tanesi  fizibilite çalışmasındaki eksikliktir. Örneğin sütü işleyen ve süt ürünleri satan bir fabrika kurmak istiyorsunuz. Fabrikayı doğru alanda kurmak, doğru ürünleri doğru miktarda üretebilmek için mutlaka bir fizibilite çalışması yapmanız gerekir.  Fabrika nereye kurulursa hem alacak olan müşteri için hem de toplanan sütler için doğru konumda olur? Hangi süt ürünleri daha çok tüketiliyor? Tüketim miktarlarına göre hangi üründen ne kadar üretilmeli? Bütün talebi karşılayabilmek için ne kadar işçi ve makine gereklidir? Fabrikanın kurulum maliyeti nedir ve karşılanabilir mi? Bu maliyetlere katlanmak mantıklı mıdır? Tüketim hızlarına göre yapılan istatistiksel çalışmalara göre kaç yıl içerisinde fabrika kâr elde etmeye başlar? Böyle bir ihtiyaç var mıdır ve fabrikayı kurmak gerekli midir?  Bunlar ve bunlar gibi birçok soruya cevap vermeden bir fabrika kurulmaya çalışılırsa eğer hata yapma olasılığı çok yüksek olacaktır. Çünkü fabrikanın yanlış yere kurulması bile maliyet açısından zorlayabilir hatta lojistik anlamında da problem yaratabilir. Bu yüzden projeler hayata geçirilmeden önce hataları da öngörmek adına mutlaka fizibilite çalışması yapılmalıdır.

Fizibilite Çalışmasının Aşamaları Nelerdir?

1. Pazar Değerlendirmesi

Kurmak istenen şirketin ya da projenin ortaya koymak istediği ürün veya hizmet için piyasa araştırması yapılması gerekir. Bu aşamada ‘Ürünün piyasadaki değeri nedir? Satış fiyatları ne olacaktır? Ürünün satış dönemleri nelerdir? Sağladığı istihdam ve katma değerleri nelerdir?’ gibi sorulara yanıt verilerek pazar değerlendirmesi yapılır. Örneğin, gelir düzeyi düşük bir yerde üretim maliyeti fazla olan bir ürünü satmaya çalışmak doğru değildir. Ürün ya maliyetinden düşük bir miktara satılarak  ya da fiyatı yüksek olduğu için satılamayarak  zarara sebep olur. Çünkü üretim gerçekleşmiş ve maliyetine katlanılmıştır. Her iki durumda da pazar değerlendirmesi doğru yapılmadı için proje başarısız olabilir.

2. Kuruluş Yerinin Değerlendirilmesi

Kurulacak olan projenin konumu çok önemlidir. Seçilecek olan yerin projeye uygunluğuna bu aşamada karar verilir. Pazara yakın mı? Doğal şartlar kurulum için uygun mu? Ulaşım imkânları, iş gücü, hammadde, lojistik, reklam gibi konular göz önüne alınarak kurulacak olan yer değerlendirilir. Örneğin, moda ile alakalı bir projeyi küçük bir bölgede kurmak yerine insan popülasyonunun yoğun olduğu ve daha modern bir yerde kurmak proje için daha doğru olacaktır.

3. Teknik Araştırma

Ürünün üretim aşamaları belirlenir ve bu aşamalara göre hangi makinelerin, hangi teknolojilerin kullanılacağına karar verilir. ‘Alternatif üretim teknolojileri var mıdır? Hangi hammadde için hangi makineler kullanılmalıdır? Çalışma ve üretim kapasiteleri nelerdir? Yerleşim planı nasıl olmalıdır? Makine ve üretim için gerekli olan personel sayısı nedir?’ sorularına aranan cevaplar projenin teknik açıdan daha sağlam olmasına yardımcı olur. Örneğin, yerleşim planı ham madde işleyişine göre dizayn edilmezse akış bozulur ve ürünlerin taşınması, işlenmesi için daha fazla insan gücüne gerek olmakla beraber işin yapılma süresi de uzar. Bunlar da maliyetin ve hata oranının artmasına sebep olur.

4. Örgütsel Araştırma

Mevcut projenin iş analizi yapılarak iş bölümlerine karar verilir. Yetki ve sorumlulukların dağılımı yapılarak gerekli personel sayısı belirlenir . Örneğin, makinelerin çalıştırılması için alınan işçilerin eğitimi doğru verilmezse makineler arıza yaptığında üretim durur ve problemin çözülmesi için gerektiğinden fazla zaman kaybı yaşanır.

5. Finansal Araştırma

Bu aşama projenin en önemli aşamalarından bir tanesidir. Çünkü finansal olarak uygun olmayan projeler hayata geçirilemez. Finansal uygunluğa karar vermek için ‘Toplam yatırım maliyeti nedir? Sabit ve değişken giderler nelerdir? Sermaye ihtiyaçları nelerdir? Başabaş noktasına ulaşma süresi nedir? Faaliyete geçtikten sonraki tahmini nakit akışı nasıl olacak? İşletme mevcut talepler ve pazar payı göz önüne alındığında ne zaman kâra geçebilir? ’ gibi sorular titizlikle araştırılarak cevap verilmedir. Örneğin, mevcut sermaye yapılmakta olan proje için yeterli değil. Eğer bütün bu araştırmaları yapmadan projeye başlanmış olsaydı proje yarım kalacak ve getirisi olmadan sürekli bir maliyet artışı yaşayacaktı. Bu sebepten dolayı doğru zamanda hayata geçirilemeyecek ve pazar payını da düşerek zarara uğranacaktı.

6. Yasal Araştırma

Projenin hayata geçirilmesinden hizmet olarak sunulma aşamasına kadar uyulması gereken bazı zorunlu kurallar vardır. Bu süreçte uyulması gereken kanun, tüzük ve yönetmelikler detaylıca araştırılmalı ve proje değerlendirilmelidir. Son aşama olarak yasal araştırma tamamlandığında bütün maddeler projeye uygunsa, proje taslak aşamasına geçebilir. Örneğin, proje yasalara uygun bir şekilde hayata geçirilmedi. Bu sebepten dolayı hem mali açıdan hem de pazar değeri açısından büyük zarara uğranabilir. Bu da satışları ve çalışma performansını olumsuz olarak etkileyecektir.

Fizibilite Raporu Nasıl Hazırlanır?

Bütün araştırmalar tamamlandıktan sonra gerek kendi projenin hayata geçirilmesi için gerekse de teşvik almak için yapılan araştırmalar kurum ve kuruluşların formatına uygun bir şekilde hazırlanır ve sunulur. Son aşama olarak da projenin hayata geçirilip geçirilmeyeceğine karar verilir. 

Kaynakça

https://tr.wikipedia.org